Środowiska – Zwyczaje – Cywilizacje
 
Styl gotycki odzwierciedlenie Nieba
Leonard Przybysz


Zbliża się okres letniego wypoczynku, a wraz z jego nadejściem rośnie też wyraźnie na całym świecie liczba turystów poszukujących kościołów, klasztorów i różnych zabytków odziedziczonych po chrześcijańskiej przeszłości.

Nawałnica „zwiedzaczy” zalewa wprost katedry Notre Dame w Paryżu i w Kolonii czy też bazylikę Mariacką w Krakowie. Te i wiele innych katolickich świątyń zbudowanych w średniowieczu – czyli zdaniem ignorantów w owym „mrocznym okresie ludzkości” – dobrze odzwierciedla mentalność człowieka tamtej epoki. Ludzie ówcześni posiadali bowiem stałą skłonność ku nadprzyrodzoności i skutkiem tego żadnej z rzeczy ziemskich nie czynili ostatecznym celem swego życia. Stąd ich wysiłek, by m.in. w architekturze odzwierciedlić wszystko, co przypomina o ostatecznym celu życia człowieka. Ich serca wypełnione były pragnieniem Nieba. Jakże to odległe od postawy współczesnego świata goniącego za blichtrem przemijających gadżetów...

Czego zatem owi turyści poszukują? Rozrywki? Chyba nie tylko. Aby odpowiedzieć na to pytanie, musimy uświadomić sobie, że w człowieku dusza ważniejsza jest niż ciało i jej potrzeby domagają się zaspokojenia. Tak ustanowił to Pan Bóg i wpisał na stałe w naturę człowieka. Próba zaprzeczenia temu porządkowi, tzn. przedkładania ciała nad duszę powoduje, że człowiek stopniowo zaczyna odczuwać duchową pustkę, którą mniej lub bardziej świadomie stara się wypełnić. A taką pustkę człowiek XXI wieku odczuwa coraz częściej, ograniczany do sfery doznań cielesnych. Nie dziwi więc, że ludzie zaczynają poszukiwać ukojenia dla swych dusz. Wchodząc do gotyckiej katedry, czują się zapraszani do opuszczenia tego co ziemskie i wzniesienia się ku rzeczywistości nadprzyrodzonej. Zanurzony w laickim świecie współczesny człowiek ma tu okazję niemalże dotknąć duchowości średniowiecznej, którą przesycona jest atmosfera gotyckich świątyń. W ten sposób doznaje nawet pewnej ulgi, przynajmniej na kilka chwil. Na duchowej pustyni współczesnego świata i jego prymitywnych wytworów, kontakt z witrażami, rozetami i rzeźbami gotyku wywołuje efekt podobny do tego, jaki odczuwa spragniony wędrowiec łykający świeżą wodę, która go pokrzepia i orzeźwia.

A jakież bogactwo i głębię symboli odnajdujemy we wszystkich harmonijnie połączonych elementach gotyckiej katedry. Np. okazałe portale drzwi wejściowych przywołują na myśl bramy Niebios. Sklepienie nad nawą główną, które pnie się zawsze wysoko, wyobraża Niebo i zachęca do wzniesienia ducha. Strzelające wysoko iglice pociągają wzrok ku wyżynom niebieskim. Witraże zaś ukazują sceny ze Starego i Nowego Testamentu, z życia świętych oraz codziennego życia wiernych Kościoła Walczącego. W tamtych czasach, kiedy mało było osób potrafiących czytać i pisać, witraże te stanowiły ilustrowany katechizm. Średniowieczni wiedzieli, że piękno stworzenia zostało nam dane, abyśmy przez jego pryzmat dostrzegali Stwórcę – źródło Prawdy, Dobra i Piękna. Stąd światło przenikające do wnętrza przez kolorowe szkiełka przywołuje Boskie światło, które oświeca dusze i serca. Wielka rozeta ponad portalem oznacza zwycięstwo tego światła. W końcu katedra jest obrazem Jeruzalem Niebieskiego, o którym mówi Apokalipsa, że jego bramy strzeżone są przez potężne wieże.

Nic i nikt w tym życiu nie może wypełnić pustki ludzkiego serca – ani bogactwo, ani przyjemności, ani zdrowie, ani przyjaźń – tylko Bóg! Sam Bóg, kiedy stworzył człowieka, wyrył w jego sercu pragnienie życia z Nim. Tylko ten, kto spotka Boga, będzie w pełni szczęśliwy. Wielki święty Augustyn, Doktor Kościoła, dał nam receptę – aktualną dla każdej epoki – aby uleczyć kryzys człowieka współczesnego: Uczyniłeś nas dla siebie, Bożei niespokojne jest serce naszepóki nie spocznie w Tobie. Zapewne dlatego nie topnieją tłumy – czasem już półdzikich – turystów poszukujących wytchnienia we wnętrzach gotyckich kościołów.